“บางครั้งความหวังดี อาจกลายเป็นการซ้ำเติมโดยไม่ตั้งใจ”

ประโยคนี้อธิบายได้เป็นอย่างดีถึงสถานการณ์ของผู้ที่กำลังเผชิญกับ “ภาวะข้อเข่าเสื่อม” ซึ่

งเป็นปัญหาที่พบได้มากในกลุ่มผู้สูงอายุ และเริ่มพบมากขึ้นในกลุ่มวัยกลางคนที่ใช้งานข้อเข่าหนักหรือมีพฤติกรรมที่ส่งผลเสียต่อข้อเข่าในระยะยาว

หลายคนพยายามดูแลตัวเองอย่างดีที่สุด เช่น ใส่สนับเข่า กินยาแก้ปวด หรือหลีกเลี่ยงการเคลื่อนไหวเข่าโดยสิ้นเชิง เพื่อไม่ให้เข่าเสื่อมมากขึ้น

แต่รู้หรือไม่ว่า 3 พฤติกรรมที่พบได้บ่อยนี้ อาจยิ่งทำให้อาการแย่ลงโดยไม่รู้ตัว

บทความนี้จะมา “เปิดตา” และ “ปรับความเข้าใจ” พร้อมแนะนำแนวทางดูแลข้อเข่าอย่างถูกต้อง

เพื่อช่วยชะลออาการเสื่อม และยืดอายุการใช้งานของข้อเข่าให้นานที่สุด

❌ พฤติกรรมที่ 1: ใส่สนับเข่าทุกวันแบบไม่ถอด

หลายคนเมื่อเริ่มรู้สึกปวดเข่าหรือเดินไม่มั่นคง ก็รีบหาซื้อ “สนับเข่า” มาใส่เพื่อช่วยพยุง ซึ่งในระยะเริ่มต้นหรือช่วงที่มีอาการปวดมาก สนับเข่าสามารถช่วยลดแรงกระแทกและทำให้รู้สึกมั่นใจมากขึ้นในการเดิน

แต่ปัญหาเริ่มต้นขึ้นเมื่อ...

“ใส่สนับเข่าทุกวัน ต่อเนื่องตลอดเวลา โดยไม่ถอดเลย”

การที่ข้อเข่ามีสิ่งพยุงอยู่ตลอดเวลา จะทำให้กล้ามเนื้อรอบข้อเข่า โดยเฉพาะกล้ามเนื้อต้นขา (Quadriceps) และสะโพก (Hip Abductors) ไม่ต้องทำงาน ส่งผลให้กล้ามเนื้ออ่อนแอลงเรื่อย ๆ

และเมื่อกล้ามเนื้อไม่แข็งแรง ก็จะไม่สามารถพยุงข้อเข่าได้เหมือนเดิม

ในระยะยาว สนับเข่ากลายเป็น “ดาบสองคม” ที่ทำให้ผู้ป่วยพึ่งพิงมากเกินไป จนกลายเป็นจุดเริ่มต้นของอาการเสื่อมที่แย่ลงกว่าเดิม

✅ แนวทางที่ถูกต้อง:

• ใส่เฉพาะช่วงทำกิจกรรมหนัก เช่น เดินเยอะ ขึ้นลงบันได หรือเดินทางไกล
• ถอดออกในช่วงพัก และอย่าลืมบริหารกล้ามเนื้อรอบเข่าอย่างสม่ำเสมอ

❌ พฤติกรรมที่ 2: ไม่กล้าเดินหรือออกกำลังกายเลย

“กลัวว่าเข่าจะพังเพิ่ม กลัวเจ็บ เลยไม่ขอเดินเลยดีกว่า”

นี่คือความเข้าใจผิดที่พบได้บ่อยมาก ผู้ป่วยข้อเข่าเสื่อมมักคิดว่าการอยู่นิ่งๆ หรือหลีกเลี่ยงการใช้เข่า จะช่วยให้เข่าฟื้นตัวเร็วขึ้น แต่แท้จริงแล้ว...

การไม่เคลื่อนไหวเลย กลับยิ่งเร่งอาการเสื่อมให้เร็วขึ้น

เมื่อเราไม่ใช้กล้ามเนื้อ กล้ามเนื้อจะอ่อนแรงลง

เมื่อเราไม่เดิน น้ำหนักจะเพิ่มขึ้น และยิ่งเพิ่มแรงกดทับต่อเข่า

เมื่อเราไม่ขยับ ข้อเข่าจะเริ่มแข็ง ฝืด และเคลื่อนไหวลำบากมากขึ้น

✅ แนวทางที่ถูกต้อง:

• เดินเบาๆ 15-30 นาที/วัน เช่น เดินในบ้าน เดินรอบโต๊ะ เดินในสวนนุ่มๆ
• ปั่นจักรยานอยู่กับที่
• ว่ายน้ำ หรือเดินในน้ำอุ่น

กิจกรรมเหล่านี้ ไม่มีแรงกระแทกสูง และช่วยให้กล้ามเนื้อรอบเข่าได้ออกแรงพอดี ช่วยให้เลือดไหลเวียนดีขึ้น และลดโอกาสเกิดข้อเข่าฝืด

❌ พฤติกรรมที่ 3: กินยาแก้ปวดเองเรื่อยๆ โดยไม่พบแพทย์

นี่คือพฤติกรรมที่อันตรายที่สุด และพบได้มากในผู้ที่มีอาการเรื้อรัง

ยาแก้ปวด เช่น ยากลุ่ม NSAIDs (ยาต้านการอักเสบที่ไม่ใช่สเตียรอยด์) เป็นยาที่ช่วยบรรเทาอาการปวดได้ดีในระยะสั้น แต่ หากใช้เป็นเวลานานโดยไม่อยู่ภายใต้การดูแลของแพทย์ อาจก่อให้เกิดผลข้างเคียงหลายอย่าง เช่น

• ทำลายเยื่อบุกระเพาะอาหาร
• เพิ่มความดันโลหิต
• ทำลายไต
• ทำให้ขาดการวินิจฉัยที่ถูกต้อง

และที่สำคัญ... ผู้ป่วยจะไม่รู้ว่าอาการเสื่อมเข้าสู่ระยะที่ต้องรักษาเฉพาะทางแล้วหรือยัง

✅ แนวทางที่ถูกต้อง:

• พบแพทย์เฉพาะทางเพื่อประเมินระดับความรุนแรงของข้อเข่าเสื่อม
• ให้แพทย์พิจารณาแนวทางที่เหมาะสม เช่น กายภาพบำบัด, ฉีดน้ำหล่อเลี้ยงข้อ, ยารักษาระยะยาว ฯลฯ

✅ 3 วิธีดูแลข้อเข่าอย่างถูกต้อง

เพื่อป้องกันไม่ให้ข้อเข่าเสื่อมแย่ลง ลองทำตามแนวทางเหล่านี้:

1. บริหารกล้ามเนื้อรอบข้อเข่า

• ท่านั่งเหยียดขา
• ท่ายืนกางขา
• ท่ายืดหลังเข่า
• ท่าเดินย่ำเท้าอยู่กับที่
• ทำทุกวัน วันละ 10-15 นาที ช่วยเสริมความแข็งแรงให้กล้ามเนื้อรอบเข่า

2. ออกกำลังกายเบาๆ อย่างสม่ำเสมอ

• เดินในบ้าน
• ปั่นจักรยานอากาศ
• ว่ายน้ำ หรือเดินในน้ำ

3. เข้ารับคำปรึกษาจากแพทย์

• หมั่นติดตามอาการทุก 3-6 เดือน
• ไม่ซื้อยาทานเองหากไม่ได้รับคำแนะนำ
• รับการรักษาเชิงป้องกันก่อนเข้าสู่ระยะเรื้อรัง

✨ สรุปอีกครั้ง: หยุด 3 พฤติกรรมนี้ แล้วคุณจะเห็นความเปลี่ยนแปลง

พฤติกรรมเสี่ยงสิ่งที่ควรทำแทนใส่สนับเข่าทุกวันไม่ถอดใช้เฉพาะเวลาจำเป็น + บริหารกล้ามเนื้อไม่ออกกำลังกายเลยเดินเบาๆ วันละนิดอย่างสม่ำเสมอกินยาเองไม่พบแพทย์ปรึกษาแพทย์เฉพาะทางกระดูกข้อ

❤️ ดูแลข้อเข่าตั้งแต่วันนี้ เพื่อชีวิตที่เคลื่อนไหวได้อย่างอิสระ

อาการข้อเข่าเสื่อมแม้จะไม่สามารถรักษาให้หายขาดได้ 100% ในบางกรณี

แต่สามารถชะลอความเสื่อม บรรเทาอาการ และใช้ชีวิตได้อย่างมีคุณภาพ หากคุณดูแลตัวเองอย่างถูกวิธี

สุขภาพดีเริ่มได้ที่บ้าน อย่าให้พฤติกรรมที่ดูเหมือนเล็กน้อย ทำร้ายข้อเข่าคุณในระยะยาว

หากบทความนี้เป็นประโยชน์ อย่าลืมแชร์ให้กับคนในครอบครัว หรือผู้สูงอายุที่คุณรัก

เพื่อให้พวกเขาได้เริ่มต้นดูแลข้อเข่าได้อย่างถูกวิธีตั้งแต่วันนี้ครับ 💙

โดย นพ.รณศักดิ์ มงคลรังสฤษฎ์

ศัลยแพทย์กระดูกและข้อ อนุสาขาข้อเข่าและข้อสะโพก